In mijn vorige
column ben ik ingegaan op fouten die structureel worden gemaakt door
beleggers. De aandacht ging daarbij in eerste instantie uit naar het
fenomeen loss aversion. Dat laat zien dat beleggers zwaarder tillen
aan een eventueel verlies, dan aan eenzelfde winst.
Een lastig gegeven, vooral als je bedenkt dat elke belegger steeds op zoek is
naar een zo laag mogelijk risico en een zo hoog mogelijk rendement.
Optimisme motiveert
Dit keer zal ik aandacht besteden aan het fenomeen ‘optimisme’ als
psychologische fout in financieel handelen.
Als men het woord optimisme opzoekt in de Van Dale, verschijnt de volgende
omschrijving: ‘De neiging om gunstige uitkomsten te verwachten’. Optimisme
zorgt er dus voor dat men voorafgaand aan een gebeurtenis ervan uit gaat,
dat deze gebeurtenis positief zal verlopen.
Hoewel optimistische mensen wel eens wordt verweten niet realistisch naar
zaken te kijken, dient optimisme een duidelijke functie. Optimisme zorgt
voor motivatie, zodat mensen niet snel opgeven als het even tegen zit. Het
helpt mensen door te zetten en doelen te realiseren, waarvan ze vooraf
misschien niet beseften dat ze daartoe in staat waren.
Optimistische mensen zien het glas altijd ‘halfvol’ en niet ‘halfleeg’; ze
gaan ervan uit dat goede dingen hen overkomen, en dat slechte dingen anderen
overkomen. Optimisten kunnen hierbij een neiging hebben tot
zelfoverschatting en daar ligt een probleem.
Zelfoverschatting
Een voorbeeld ter verduidelijking. In het seizoen van 1999-2000 volgde Hans
Westerhof halverwege het jaar Jan Wouterse op als interim-trainer bij Ajax.
Voordat hij begon als trainer, nodigde Westerhof alle spelers individueel
bij hem uit en stelde de volgende simpele vraag: ‘Denk jij dat je slechter
of beter bent dan het gemiddelde niveau van het team?’.
Het resultaat was opvallend: elke speler die deze vraag gesteld werd,
antwoordde dat hij beter was dan het gemiddelde van het team. Iets wat
gewoonweg niet mogelijk is en getuigt van een sterk staaltje
zelfoverschatting!
Geen zicht op risico's
Het gevoel van ‘dat-overkomt-mij-toch-niet’ zorgt ervoor dat risico’s niet
goed worden ingeschat, wat uiteindelijk kan leiden tot een verhoogd risico
en ongewenste resultaten van bijvoorbeeld een belegging of investering.
Zelfoverschatting creëert de overtuiging dat beleggers weten welk aandeel ze
moeten aanschaffen, of wanneer ze een bepaald effect moeten aankopen.
Of zoals Richard Thaler, een autoriteit op gebied van behavioural finance,
het zegt: “Mensen handelen niet rationeel en zijn in de overtuiging dat ze
over meer informatie beschikken dan een ander: ik handel met jou, omdat ik
denk dat ik je te slim af kan zijn. Jij handelt met mij, omdat je denkt mij
te slim af te zijn. Iets wat gewoonweg niet mogelijk is, pure
zelfoverschatting dus”.
Ken jezelf
Dezelfde zelfoverschatting zorgt er ook nog eens voor dat positieve
uitkomsten worden toegeschreven aan eigen kunnen, maar dat falen wordt
geweten aan externe factoren. Er is altijd wel iets of iemand die aangewezen
kan worden om de slechte uitkomsten aan toe te kennen: de adviseur, het weer
of misschien wel de olieprijs. Aan je eigen kennis en kunde lag het niet.
Toch?
Het bovenstaande geeft duidelijk de irrationaliteit van de individu weer. Maar
wat doe je eraan? Het belangrijkste is dat je je bewust bent van het feit
dat ook jij onderhevig bent aan zelfoverschatting. Wanneer je dat inziet,
loop je al een stapje voor op alle andere personen die zich begeven op de
financiële markten.
Een goede evaluatie van uitkomsten van keuzes uit het verleden kan inzicht
geven in je gedrag. Mocht je optimisme en zelfoverschatting nog rigoureuzer
willen uitsluiten bij financiële beslissingen, pas dan de overconfidence
discount toe. Deze simpele vuistregel stelt dat je 25 procent van de
meest positieve uitkomst moet aftrekken en 25 procent moet optellen bij het
meest slechte scenario.
Een simpele vuistregel die veel ellende kan voorkomen.
Erik Drijkoningen is hoofd Product Ontwikkeling bij Ohpen,
de vernieuwende online beleggingsinstelling uit Amsterdam.
Lees ook:
tussenweg
Volg de markten op Z24 Beurs
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl
